Visie van Leefbaar Zeewolde op de 100.000+ gemeente – Essay Ben Sonneveld

“Dan dooft het licht”

Leefbaar Zeewolde vindt het samenvoegen van gemeentes tot 100.000 inwoners een onzinnig streven. Nut en noodzaak ontbreken en fusering van gemeentes leidt tot ongewenste situaties voor de lokale democratie en saamhorigheid in ons dorp.

Samenvoegen of samenwerken
Het samenvoegen van gemeentes wordt meestal gerechtvaardigd omdat een of meerdere gemeentes bestuurlijk, organisatorisch of financieel hun zaken niet op orde hebben. Fusering moet gemeentes bovendien beter voorbereiden op de decentralisatie van taken die de komende tijd op nationaal of provinciaal niveau worden doorgevoerd. Voor ons dorp ontbreekt echter de noodzaak om samen te gaan met andere gemeentes omdat Zeewolde voor alle drie bovengenoemde criteria een meer dan ruime voldoende scoort. Zo is Zeewolde een financieel gezond dorp dat al jaren zelfstandig zijn sluitende begrotingen presenteert met positieve resultaten op de jaarrekening zonder boventrendmatige lastenverzwaring voor de bevolking. Zeewolde is gegroeid naar een stabiele bestuurlijk-politieke situatie waarbij het college, gecontroleerd door de raad, in vier jaar tijd een goed en realistisch coalitieprogramma kan uitvoeren. Ten slotte heeft Zeewolde, zoals bij een moderne opvatting van bedrijfsvoering past, efficiënte samenwerkingsverbanden vormgegeven in gemeenschappelijke regelingen met omliggende gemeentes. Door deze samenwerking wordt een serviceniveau aan Zeewoldenaren geleverd dat het niveau overstijgt van diensten die het dorp zelf zou kunnen leveren. In deze gemeenschappelijke regelingen maakt de raad altijd een zorgvuldige afweging tussen de verbeteringen in dienstverlening voor de Zeewoldenaren en mogelijke afname van zeggenschap over te voeren beleid. Het verlies aan autonomie is veelal gering omdat gemeentes het recht behouden om eigen beleid binnen de gemeenschappelijke regelingen te voeren en als ultiem middel de mogelijkheid hebben om samenwerkingsverbanden te amenderen dan wel te beëindigen.

Kostenbesparing bij schaalvergroting geen argument
De ervaring die Zeewolde opdoet in gemeenschappelijke regelingen vormt een sterke basis om toekomstige taken als gevolg van de decentralisatie optimaal te organiseren. Daar is dan ook geen grote gemeente voor nodig maar een op maat gesneden solide samenwerkingsverband dat efficiënt werkt en de beste service aan de inwoners van de deelnemende gemeentes biedt. Kostenbesparing bij  schaalvergroting tot grotere gemeentes blijkt ook geen argument. Wetenschappelijk onderzoek uitgevoerd door het Centrum voor de Economie van de Lagere Overheden toont aan dat na fusie van  gemeentes de beoogde efficiëntie en het kostenbesparende effect allerminst worden gerealiseerd en in feite resulteren in hogere kosten. Nee, nut en noodzaak voor een fusie tot grotere gemeentes is er voor Zeewolde niet.
Bestuursdeskundigen Otto en Van der Kolk stellen in hun artikel ‘Herindeling of samenwerking’ (Openbaar Bestuur, januari 2012) dat het streven van deze regering naar grotere gemeentes veelal leidt tot isomorfisme: gemeentes fuseren om zich te conformeren aan druk uit de omgeving maar niet om prestaties te verbeteren.

Lokale democratie onder druk
Maar belangrijker is dat een fusie met andere gemeentes ook vele ongewenste effecten oplevert. Met name de lokale democratie komt onder druk te staan stelt emeritus-hoogleraar bestuurskunde Arthur Ringeling. Mensen hebben immers behoefte aan authenticiteit, een mooi woord wat in deze context aangeeft dat men zich graag wil herkennen in de echtheid van zijn omgeving. Dat klinkt wellicht wat filosofisch maar het heeft belangrijke politieke implicaties.
Onderzoek aan de Rotterdamse Erasmus Universiteit toont aan dat het welzijn van mensen in grote mate afhangt van de zeggenschap die ze over hun eigen omgeving hebben. Een belangrijke factor is daarbij dat mensen beleidsmakers kunnen aanspreken op noodzakelijke veranderingen die in hun omgeving gewenst zijn. Dit betekent natuurlijk niet dat alle wensen direct worden ingewilligd, maar een lokale bestuurder wordt wel geacht om individuele verzoeken op hun merites van algemeen belang goed te kunnen afwegen. Dit betekent ook dat de afstand tussen burger en politiek zowel fysiek als mentaal zo klein mogelijk moet zijn.

Eigen identiteit en geschiedenis
Wat te denken als Zeewolde een buitengewest van Almere wordt of een schiereiland van Harderwijk. Nee, zowel geografisch als bestuurlijk zijn er geen natuurlijke partners waar Zeewolde als gemeente bij aan kan sluiten. Het is waar, we zijn een jonge gemeenschap die weinig last heeft van het verleden en daardoor flexibel kan opereren. Maar Zeewolde heeft met zijn eerste generatie ook een eigen identiteit ontwikkeld. Sinds zijn oprichting zijn er in Zeewolde mooie, vreselijke en gedenkwaardige momenten geweest die in de ziel van onze samenleving zijn gegrift. Daardoor heeft ook de jongste gemeente van Nederland een eigen geschiedenis gekregen. De eerste pioniers, de gezamenlijk beleefde gebeurtenissen, de kernwaarden rust, ruimte en natuur, die we aan ons dorp toedichten zorgen voor een eigen gemeenschapsgevoel dat we niet willen laten afbrokkelen door een fusie met andere gemeentes. Inderdaad een dorp wat op afstand geregeerd wordt waarbij raadsleden en bestuurders niet herkenbaar en dus niet aanspreekbaar zijn leidt tot vermindering van eigen zeggenschap en zorgt voor een kloof tussen burger en politiek. Schaalvergroting zal door gebrek aan invloed het saamhorigheidsgevoel in onze gemeenschap ondermijnen en de verantwoordelijkheid voor de directe omgeving verminderen. Leefbaar Zeewolde zal zich daarom blijven inzetten om de zelfstandigheid van ons dorp te bewaren.
Want als op afstand de lokale stem niet meer wordt gehoord en Zeewolde wordt gemarginaliseerd in een samenvoeging met andere gemeentes dan zal de versregel van dichter/verzetsman Van Randwijk opgeld doen: “dan dooft het licht”.

Ben Sonneveld
Fractievoorzitter Leefbaar Zeewolde